Er bestaan enorm veel sportapps, maar een app die jou een persoonlijke aansporing geeft of juist een compliment, die is nog nergens te vinden. Promovendus Roelof de Vries probeert mensen via slim gestuurde tekstberichtjes meer te laten sporten. ‘Het gedrag van mensen veranderen is moeilijk, maar het kan.’ door Reineke Maschhaupt

De Vries heeft een grote interesse in psychologie en technologie en dan vooral die combinatie. Aan de faculteit Human Media Interaction aan de Universiteit Twente doet hij onderzoek naar het motiveren van mensen om meer te sporten. En hoe dat eruit zou kunnen zien in technologie. ‘Mijn doel is om mensen intrinsiek te motiveren, zodat ze hun gedrag ook echt over een langere periode volhouden.’

Om te zien wat er zoal op de markt is nam hij eerst een kijkje in de appstore. ‘Er bestaan heel veel sportapps met fancy techniek en sensoren, waarmee je alles van jezelf kan tracken, maar qua motivering houdt het vaak op bij: ‘Succes, je kan het!’ En datzelfde berichtje krijg je dan honderd keer.’ De Vries denkt dat dit soort berichtjes – mits er goed over nagedacht is - heel veel invloed kunnen hebben.

Vijf fases
Maar hoe raak je met je tekstberichtjes precies de juiste snaar bij een gebruiker? De Vries kwam terecht bij gedragsveranderingstheorieën uit de psychologie en de sociologie. Hij koos voor het Transtheoretisch Model, oorspronkelijk ontwikkeld als therapievorm om mensen te laten stoppen met roken. Daar zag hij mogelijkheden in voor een praktische technologische toepassing in de vorm van tekstberichtjes.

Het model gaat uit van een aantal fases waar mensen doorheen gaan als ze hun gedrag veranderen, van een eerste fase waarin mensen hun gedrag niet willen veranderen en ze er ook niet over na willen denken, tot een vijfde fase waarin mensen al langer bezig zijn en hun veranderde gedrag aan het onderhouden zijn.

Crowdsourcing
Om berichtjes te verzamelen zette De Vries een online onderzoek op met behulp van crowdsourcing. Hij schetste een aantal simpele scenario’s met een personage. ‘Een personage was bijvoorbeeld iemand die zijn gedrag niet wil veranderen en er ook niet over na wil denken. Dan was de vraag voor de mensen online: hoe zou je deze persoon toch kunnen motiveren? De 500 mensen die meededen verzonnen allemaal zes berichtjes voor een van de scenario’s.’            

Dramatische verlichting
Van de 3000 berichtjes die dat opleverde keek De Vries vervolgens welke het beste pasten bij de tien strategieën die het Transtheoretisch Model gebruikt om mensen te motiveren. Deze strategieën worden op verschillende momenten ingezet om mensen aan te sporen om te beginnen, om het vol te houden of om het überhaupt te overwegen. Zo heb je de strategie ‘tegenconditionering’, die de ongezonde gewoonte vervangt door iets anders, of ‘dramatische verlichting’, die iemand emotioneel raakt om verandering te veroorzaken.

De Vries: ‘Zo’n strategie als ‘dramatische verlichting’ is in therapievorm natuurlijk een heel proces. Dat is niet zomaar te vangen in een tekstberichtje. Mijn doel was om toch zo veel mogelijk in de buurt te komen zodat een tekstberichtje min of meer hetzelfde proces veroorzaakt.’

Codeerpartner
Hiervoor moest hij de verzamelde berichtjes coderen, oftewel zorgen dat ze in de definitie van de tien strategieën pasten. ‘Samen met mijn codeerpartner, een Masterstudent Psychologie, keek ik welke van de 3000 berichten in welke strategie paste. Dat was een gigantisch proces. In het begin waren we het vaak oneens. Over ‘tegenconditionering’ hadden we bijvoorbeeld veel meningsverschillen omdat de berichtjes in die strategie vaak ook in een andere strategie pasten. Maar we kwamen steeds meer overeen en daardoor werd het proces steeds leuker.’ De uiteindelijke tekstberichtjes liet hij uiteindelijk weer online evalueren. Deelnemers konden hierin aangeven welke berichtjes ze binnen elke strategie motiverend vonden en welke niet.

Strategieën met een voorbeeldberichtje: 

- Inzicht: ‘Exercise helps lower your risk of heart attack and stroke.’ 
- Dramatische Verlichting: ‘Start working out before it’s too late, you’re not getting any younger’. 
- Zelf-herevaluatie: ‘You will be amazed at the changes you will see in yourself after exercising regularly!’  
- Omgeving-herevalueren: ‘Your loved ones want you to be around so you should exercise to get healthy.’ 
- Sociale bevrijding: ‘The local gym has lots of fun classes you can check out; you’ll get fit, and meet new people!’  
- Tegenconditionering: ‘Find something active yet fun to do today, so that you’ll enjoy your exercise more.’ 

Experts versus leken
Deze hele opzet – het verzinnen en evalueren van berichtjes – deed De Vries daarna opnieuw met experts, waaronder fitness coaches, gedragscoaches en onderzoekers in de gezondheidspsychologie. Vervolgens keek hij hoe mensen de ‘expert-berichtjes’ vonden ten opzichte van de ‘leken-berichtjes’ zonder dat ze wisten welk berichtje van wie kwam. Daar kwam uit dat mensen de expert-berichten beter vonden in de eerste en de tweede fase van het Transtheoretisch Model en de leken-berichten beter in de latere fases, als mensen al meer gemotiveerd zijn om te gaan bewegen. ‘Dat verbaasde me omdat ik eigenlijk verwacht had dat mensen alle berichten van experts beter zouden vinden.’

‘Deze uitkomsten kunnen interessant zijn in toekomstige toepassingen. Je zou sporters die in de latere fases van het model zitten elkaar kunnen laten coachen of je kan daar vrienden of familie voor inzetten. Ook is het goed om te weten dat er wel echt experts nodig zijn in de eerste fases om mensen überhaupt aan de gang te krijgen.’

Sekseverschil
Om te proberen de impact nog iets te vergroten keek De Vries of hij de strategieën kon toespitsen op persoonlijkheid en geslacht. Een goede toevoeging, want uit zijn onderzoek bleek dat mannen en vrouwen een aantal berichten heel anders interpreteerden. ‘Dramatische verlichting’ gebruikt bijvoorbeeld een beetje een negatieve emotie om te motiveren. Een berichtje als ‘Wordt het niet tijd om weer eens te sporten voordat je er echt problemen van ondervindt?’ vonden vrouwen echt niet leuk. Mannen waren er neutraal over.

MotiApp
Door het hele onderzoek heen testte De Vries de tien strategieën in verschillende vormen en met verschillende mensen, met random berichtjes of juist gekoppeld aan een fase. Zijn hoop aan het einde van het onderzoek is uiteraard dat mensen meer gaan bewegen als ze de kloppende strategieën krijgen toegestuurd in plaats van random berichtjes. Momenteel is hij bezig met een laatste experiment waarin 140 mensen zijn MotiApp gedurende drie maanden gebruiken. Ze krijgen elke dag een algemeen motiverend berichtje toegestuurd dat ze moeten beoordelen. Aan het einde van het dit laatste experiment gaat de Vries hun persoonlijkheid koppelen aan hun beoordeling van de berichtjes. ‘Dat hebben we al eerder gedaan, dus dat gaat hopelijk kloppen met elkaar.’ 

Voortzetting onderzoek
De resultaten en de berichtjes heeft De Vries gedeeld met mensen aan de universiteit van Zürich die ermee verder gaan. 'Voor mij heel leuk. Het is niet altijd gebruikelijk dat PhD-onderzoek door anderen wordt voortgezet'.

‘Het zou mooi zijn als dit soort tekstberichtjes mensen in de nabije toekomst in positieve zin kunnen ondersteunen om hun gedrag te veranderen. Ik hoop wel dat het ethische aspect prioriteit blijft in dit vakgebied. Het gaat toch om het beïnvloeden van mensen.’

Roelof de Vries studeerde twee jaar psychologie, daarna stapte hij over naar Kunstmatige Intelligentie en deed een master Human-Centered Multimedia aan de Universiteit van Amsterdam. In 2013 begon hij aan een promotie aan de Universiteit Twente. Zijn onderzoek werd gefinancierd door Commit, binnen het project SENSeI.