Vraag Jeroen Linssen iets over zijn onderzoek te vertellen en hij komt met verhalen over Roodkapje, robots en politie. Hij ontwikkelde een serious game voor politieagenten in opleiding en werkte aan een interactief spel voor kinderen. 'Zorgen dat de computer je begrijpt en op de juiste manier reageert, daar gaat het om.' door Edda Heinsman

Er staat een baldadige hangjongere voor je waar je een klacht over hebt ontvangen. Je wil dat de jongere zonder morren naar huis gaat. Voor beginnend agenten is dit geen eenvoudige opdracht. Je kunt op verschillende manieren reageren, maar wat werkt het best? Benader je de persoon autoritair of stel je je open op? Het zou fijn zijn om dit soort situaties te kunnen oefenen en beter te begrijpen wat het effect van je eigen houding is. En dat is precies waarvoor de serious game die Jeroen Linssen ontwikkelde, bedoeld is.

'Het doel was om politieagenten in opleiding te trainen, zodat ze een idee krijgen of ze goed sociaal inzicht hebben en ze beter kunnen inschatten welke reactie hun gedrag uitlokt', aldus Linssen. Hij laat beelden zien van het mede door hem ontwikkelde spel LOITER. Op de tablet is de vormgeving redelijk eenvoudig (zie onderstaande screenshots) maar de 3D-virtuele versie (zie bovenstaande video) is behoorlijk realistisch. Dat gaat zelfs zo ver dat agenten die aan het onderzoek meewerken niet meer doorhebben dat ze in de virtuele wereld rondlopen, en dus perfect kunnen oefenen. Linssen: 'Het uiterlijk was niet het belangrijkste, we hebben vooral op de inhoud gefocust, op het concept: inzicht geven in interpersoonlijke verhoudingen.' Hij werkte onder anderen samen met psycholoog Merijn Bruijnes en maakte gebruik van het model van Leary's Roos. Daarin wordt menselijk gedrag in verschillende categorieën samengevat. De relatie tussen die categorieën laat zien hoe het gedrag van mensen elkaar beïnvloedt. 'Als iemand bijvoorbeeld een bepaalde dominante houding heeft, kun je diegene naar een meer meegaande houding trekken door zelf een kalme houding aan te nemen.'

Het spel kan op verschillende manieren eindigen. 'De hangjongere gaat rustig weg of het escaleert, dat ligt in handen van de speler. Ik wil de politieagent triggeren zodat hij of zij aan het eind doorheeft waaróm de hangjongere zo reageerde, waarom bepaald gedrag tot bepaalde reacties leidt. Dat de agent er van leert.' Heeft het spel de gewenste resultaten behaald? 'Eigenlijk deed iedereen het al verassend goed. Toch was er een kleine vooruitgang te zien in hun prestaties', aldus Linssen. 'Je zag vooral vooruitgang bij de studenten die net aan de opleiding waren begonnen. Daar was de meeste winst te behalen.'

'Uiteindelijk ben ik behoorlijk trots op deze serious game die ik samen met Thomas de Groot van het serious games bedrijf T-Xchange ontwikkelde. Het ging weliswaar om een eenvoudig spel, maar we hebben hem wel echt getest bij de politieacademie. De docenten daar zagen de potentie en waren enthousiast. Dat was heel gaaf.'

Naast de serious game voor beginnend agenten, werkte Linssen ook aan een interactief verhaal over Roodkapje. 'In beide gevallen heeft het karakter in het verhaal invloed op wat er gebeurt. Vroeger had ik wel eens een boek waarin je kon kiezen hoe het verhaal verder liep, dan moest je afhankelijk van je keuze verder lezen op een andere pagina, een soort oer-interactief verhaal. Wij proberen een hele wereld te modelleren waarin je zelf het verhaal kan beleven.'

Het Roodkapjeverhaal waar Linssen aan werkte is te vergelijken met een bordspel, maar dan op een touchtable. 'Je beleeft het verhaal met zijn tweeën, je kunt met of tegen elkaar spelen. Het is een eenvoudige verhaalwereld met verschillende locaties. De karakters zijn een grote boze wolf, oma en Roodkapje, en die kun je door de wereld verplaatsen waardoor er verschillende dingen gebeuren. De wolf heeft als doel de taart van Roodkapje af te pakken en op te eten. De speler kan stapjes doen om dat tegen te gaan. De wolf moet steeds goed reageren en herplannen. Aan de hand van wat de speler doet, moet de wolf logisch reageren.' 

Hoe reageerden de kinderen op het Interactive Storyteller systeem? 'Het is een vrij simpel systeem, grafisch niet héél mooi. Dus de verwachting was dat de spelers misschien vrij snel verveeld raakten, maar dat bleek totaal niet het geval. De kinderen reageerden enthousiast, we zagen vooral dat ze stemmetjes gingen nadoen, of zelfs echt huppelen en springen als Roodkapje. Als er iets niet klopte in het verhaal zag je dat ook: 'Wat de boze wolf nu doet dat snap ik niet, dat is niet logisch'. De kinderen zaten niet alleen in het verhaal, maar praatten er ook over op metaniveau.'

R3D3

Met zijn interactieve verhalen en spellen waar je iets van kunt leren, combineert Linssen twee van zijn grootste hobby's: gamen en lezen. Op het moment werkt hij samen met de vakgroep Robotics and Mechatronics van de Universiteit Twente, de bedrijven VicarVision, Sentient, en smartrobot.solutions, en de Nationale Politie en Nemo Science Center aan een nieuw Commit-project: receptionist-robot R3D3. 'Het is een combinatie tussen een fysieke robot en een virtueel karakter op de tablet. Ik kijk hoe de interactie is tussen de robot en de persoon die met de robot wil praten.'

'Stel iemand is verdwaald in een museum. Het idee is dan dat de robot kan detecteren of iemand verdwaasd kijkt en die persoon aanspreken en de weg wijzen. Dat is niet eenvoudig, je hebt te maken met beeldherkenning, spraakherkenning, de aansturing van de robot.'

'Mijn rol is om alles te integreren en te kijken naar de structuur van de dialoog op basis van de input. Als er iemand van zestig jaar voor de robot staat, wil je die persoon met 'u' aanspreken in plaats van 'je'. Dat is te doen, maar niet eenvoudig. Het moet nog goed getest worden', lacht Linssen. 'Iemand in plaats van 'je' met 'u' aanspreken is al vervelend, maar als je een man met 'mevrouw' aanspreekt, is dat echt behoorlijk ongemakkelijk.'

Een verhaal over Roodkapje, een politiespel en een robot, het lijkt misschien of de onderzoeker maar wat zit te spelen. Toch zit er echt wel een grote gedachte achter Linssens onderzoek: Hoe maak je dingen intelligent? 'Wanneer een karakter niet op een logische manier reageert, of dat nu een wolf is of een baldadige jongere, merk je dat meteen. Dat staat centraal in mijn proefschrift. Je wilt dat karakters zo intelligent mogelijk reageren, dat maakt heel veel uit voor de beleving. Datzelfde geldt voor R3D3, de symbiose tussen mens en machine is heel belangrijk.'

Hoe goed Linssens receptie-robots het doen, kunt u zelf beoordelen. De onderzoeker doet de komende maanden verschillende tests, bijvoorbeeld bij de Twentse Science Week  van 28 september tot en met 1 oktober.

Jeroen Linssen (1987) haalde zijn bachelor en master cognitieve kunstmatige intelligentie aan de Universiteit Utrecht. In 2012 begon hij aan de Universiteit Twente in de vakgroep Human Media Interaction aan zijn promotieonderzoek. 4 mei 2017 promoveerde hij met het proefschrift 'Meta matters in interactive storytelling and serious gaming (a play on worlds)'. Zijn onderzoek werd gefinancierd door Commit, binnen het IUALL project.